Δύσκολοι καιροί για πρίγκιπες. Έρχονται δύσκολα χρόνια για τις παγκόσμιες "μηχανές χρήματος και πλούτου", δηλαδή για τα χρηματιστήρια. Οι σκηνές από το μέλλον των χρηματιστηρίων, όπως τις περιγράφει η εκτελεστική αντιπρόεδρος του Χρηματιστηρίου Αθηνών κυρία Λητώ Ιωαννίδου, παρουσιάζουν μεγάλες ευκαιρίες, αλλά και προκλήσεις και περιορισμούς για τις αγορές μετοχών. Κατ'' αρχήν, απειλούνται από τα λεγόμενα "ιδιωτικά χρηματιστήρια", δηλαδή τα εναλλακτικά συστήματα συναλλαγών. Πρόκειται για ιδιωτικές αγορές μετοχών εντός των τραπεζών όπου θα αγοράζουν και θα πωλούν μετοχές μεταξύ τους οι πελάτες (των τραπεζών), χωρίς να "περνούν" οι συναλλαγές στο Χρηματιστήριο. Η δεύτερη απειλή προέρχεται από τον ενδεχόμενο "κανιβαλισμό" της αγοράς μετοχών από την αγορά παραγώγων, γεγονός που θα αναγκάσει τα χρηματιστήρια να διαθέτουν και τις δύο αγορές. Τρίτον, για να αντιμετωπίσουν όλες αυτές τις απειλές πρέπει να είναι ανταγωνιστικά, δηλαδή φθηνά και να προσφέρουν υψηλής ποιότητας προϊόντα και τεχνολογική υποστήριξη. Στο πλαίσιο αυτό, οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές, ως λύσεις, μάλλον τοποθετούνται στο "χρονοντούλαπο της Ιστορίας", καθώς δημιουργούν περισσότερες δεσμεύσεις, ακόμη μεγαλύτερες από αυτές σε περίπτωση που κάποιο χρηματιστήριο νοικιάσει... τον εξοπλισμό από κάποιο άλλο.

_ Τα χρηματιστήρια διατελούν σε μεταβατική περίοδο, στο τέλος της οποίας, πιθανότατα, θα λειτουργούν με διαφορετική δομή. Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν τα χρηματιστήρια και καθορίζουν εν τέλει την εξέλιξή τους;

"Η θέσπιση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, η οποία, μεταξύ άλλων, αποσκοπεί στη μεγαλύτερη προστασία των επενδυτών, αλλά ταυτόχρονα στην ευκολότερη πρόσβαση των εταιρειών σε μια αγορά υψηλής ρευστότητας με χαμηλότερο κόστος διαπραγμάτευσης συναλλαγών, εκκαθάρισης και διακανονισμού, επιτρέπει την ανάπτυξη μεγαλύτερου ανταγωνιστικού περιβάλλοντος.

Ο επερχόμενος εντεινόμενος ανταγωνισμός θα ωθήσει τα χρηματιστήρια να διαμορφώσουν νέες στρατηγικές με στόχο να γίνουν πιο αποτελεσματικά προκειμένου να επιβιώσουν.

Ο ανταγωνισμός δεν περιορίζεται πλέον σε επίπεδο χρηματιστηρίων μεταξύ μεγάλων και μικρών, ανεπτυγμένων και αναδυομένων, αλλά προέρχεται από το μέτωπο των εναλλακτικών συστημάτων διαπραγμάτευσης και κυρίως από τον τραπεζικό τομέα, ο οποίος θα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στους πελάτες του φθηνές εξω-χρηματιστηριακές συναλλαγές.

Παράλληλα, τα χρηματιστήρια ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν μέτρια δυνητική αύξηση εσόδων από τα παραδοσιακά προϊόντα τους, η οποία, σε συνδυασμό με το υψηλό σταθερό κόστος, λόγω του εκσυγχρονισμού των συστημάτων ηλεκτρονικών συναλλαγών τελευταίας τεχνολογίας, θα οδηγήσει σε χαμηλότερο ρυθμό αύξησης κερδών, αν τα χρηματιστήρια δεν αντιδράσουν δυναμικά".

_ Τι αφορούν και πώς θα συμβάλουν, όσον αφορά τη θέσπιση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, οι τρεις βασικές κοινοτικές οδηγίες σχετικά με τις επενδυτικές υπηρεσίες για το Ενημερωτικό Δελτίο και τη Διαφάνεια;

"Η Οδηγία περί Επενδυτικών Υπηρεσιών αναφέρεται στην εναρμόνιση των διαδικασιών άδειας και λειτουργίας των εταιρειών επενδύσεων όπως και των ρυθμισμένων αγορών και καθορίζει το πλαίσιο συνεργασίας εποπτικών αρχών σε εγχώρια και διασυνοριακή βάση.

Η Οδηγία αυτή βασίζεται σε τρεις άξονες:
1. Επαναπροσδιορίζει τις επενδυτικές υπηρεσίες που παρέχονται μέσω κοινοτικού διαβατηρίου.
2. Αναβαθμίζει το πλαίσιο προστασίας των επενδυτών με τη θέσπιση οργανωτικών προϋποθέσεων και κανόνων λειτουργίας και δεοντολογίας των επιχειρήσεων επενδύσεων.
3. Εισάγει κανονιστικές καινοτομίες που συνδέονται με την εφαρμογή κανόνων διαχείρισης εντολών πελατών, οι οποίες ικανοποιούν την αρχή της "βέλτιστης εκτέλεσης" προκειμένου να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα με τη διοχέτευση εντολών στα ανταγωνιστικότερα συστήματα εκτέλεσης εντολών.

Με την εφαρμογή της Οδηγίας για το Ενημερωτικό Δελτίο (ΕΔ), το ΕΔ που εγκρίνεται από την αρμόδια αρχή ενός κράτους- μέλους θα γίνεται αποδεκτό από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την κοινοποίηση του πιστοποιητικού έγκρισης. Η αρμόδια αρχή είναι μία και δεν υπάρχει επικάλυψη αρμοδιότητας.

Για μικρές εκδόσεις, μάλιστα (μικρότερες των 1.000 ευρώ ανά μονάδα), οι εκδότριες εταιρείες έχουν την ελεύθερη επιλογή της αρμόδιας αρχής που θα εγκρίνει το ενημερωτικό τους.

Καθιερώνεται, μάλιστα, νέα μορφή ΕΔ και ενθαρρύνεται η χρήση του Διαδικτύου, ενώ για τα ΕΔ που έχουν συνταχθεί σε γλώσσα ευρέως διαδεδομένη στην ΕΕ, μόνο η περίληψη του ΕΔ υπόκειται σε σύσταση της γλώσσας κράτους-μέλους, το οποίο εγκρίνει το ΕΔ στο οποίο γίνεται η προσφορά, ή η εισαγωγή των κινητών αξιών.

Επιπλέον, επιβάλλονται νέα μέγιστα χρονικά όρια βάσει των οποίων είναι υποχρεωμένες οι αρμόδιες αρχές να εγκρίνουν ΕΔ.

Με τον τρόπο αυτό, λοιπόν, μειώνεται και ο χρόνος έγκρισης των ΕΔ.

Σε ό,τι αφορά την Οδηγία για τη Διαφάνεια, η εν λόγω αναφέρεται σε βελτίωση των πληροφοριών που παρέχονται στους επενδυτές για τις εταιρείες των οποίων οι κινητές αξίες διακινούνται σε ρυθμιζόμενες αγορές της ΕΕ. Επικεντρώνεται στη μείωση, ή εξάλειψη, των ασυμμετριών στο επίπεδο της πληροφόρησης και συγκεκριμένα στη βελτίωση της παρεχόμενης ετήσιας οικονομικής πληροφόρησης με τη δημοσίευση της ετήσιας οικονομικής έκθεσης, στην αναβάθμιση της περιοδικής γνωστοποίησης κατά τη διάρκεια του οικονομικού έτους και στην έγκαιρη κοινοποίηση σημαντικών εταιρικών γεγονότων.

''Ετσι, ενισχύει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και μειώνει το κόστος άντλησης κεφαλαίων".

_ Αν, λοιπόν, η εφαρμογή των παραπάνω Οδηγιών και του Σχεδίου Δράσης για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (FSAP) γενικότερα ολοκληρωθεί έγκαιρα (ως το 2005) και με επιτυχία, θα μπορούμε πλέον να ομιλούμε για πραγματικά ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, στην οποία και οι εκδότριες εταιρείες και οι επενδυτές θα είναι κερδισμένοι στα χρηματιστήρια, καθώς θα έχουν χάσει τη μονοπωλιακή θέση τους; Τι μεθόδους άμυνας πρέπει να υιοθετήσει ένα χρηματιστήριο προκειμένου να αντεπεξέλθει επιτυχώς σε περιβάλλον που θα χαρακτηρίζεται από δυσμενέστερες συνθήκες;

"Με την προϋπόθεση ότι ένα χρηματιστήριο έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, θα πρέπει να δοθεί κίνητρο σε όλους τους συντελεστές της αγοράς για να προτιμήσουν να συναλλάσσονται σε αυτό.

Κατ'' αρχήν, πρέπει να διαθέτει ανταγωνιστική τιμολόγηση σε σχέση με την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει. Πολλά χρηματιστήρια, μάλιστα, προκειμένου να εξασφαλίσουν την εισαγωγή και παραμονή εταιρειών μεγάλης κεφαλαιοποίησης στις οποίες συνήθως επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των επενδυτών, προσφέρουν σημαντικές εκπτώσεις σε αυτές τόσο ως προς την εισαγωγή όσο και προς τις συναλλαγές των αξιών τους.

Ορισμένα χρηματιστήρια επεκτείνουν αυτή την τιμολογιακή πολιτική με ακόμη μεγαλύτερες εκπτώσεις στις αλλοδαπές εταιρείες που θεωρούν ελκυστικές. Αυτή η πολιτική, μάλιστα, δεν περιορίζεται στις εισηγμένες, ή υποψήφιες, προς εισαγωγή εταιρείες, αλλά και στις χρηματιστηριακές εταιρείες με υψηλούς τζίρους και στις οποίες επιστρέφονται προμήθειες εφόσον πραγματοποιήσουν τους τζίρους-στόχους.

Δεύτερον, η διάθεση ευρείας γκάμας προϊόντων και υπηρεσιών δεν παρέχει απλώς τη δυνατότητα one-stop-shop στους συντελεστές της αγοράς, αλλά και στο χρηματιστήριο προκειμένου να πραγματοποιεί εναλλακτικές πηγές εσόδων. Επί παραδείγματι, ο όγκος συναλλαγών της αγοράς παραγώγων παρουσιάζει αύξηση λόγω της μεγαλύτερης έμφασης στη διαχείριση κινδύνου, της αύξησης της ζήτησης νέων παράγωγων προϊόντων και της εισαγωγής νέων προϊόντων προς διαπραγμάτευση. Η τάση αυτή μπορεί σε κάποιο βαθμό να προκαλέσει "κανιβαλισμό" στα έσοδα της αγοράς αξιών, αλλά είναι προτιμότερο από το να απολεσθούν τα έσοδα από τις πράξεις σε παράγωγα σε άλλα χρηματιστήρια.

Τα δε πλήρως καθετοποιημένα χρηματιστήρια αντιμετωπίζουν καλύτερες προοπτικές επιβίωσης. Τα έσοδα από διαπραγμάτευση συναλλαγών (αξιών και παραγώγων) αποτελούν περίπου τα μισά έσοδα των χρηματιστηρίων της ΕΕ στο σύνολό τους, ενώ ανέρχονται στο 70% των χρηματιστηρίων των ΗΠΑ.

Τρίτον, η αποτελεσματική λειτουργία ενός χρηματιστηρίου υπό όρους οικονομίας και εξόδων καθίσταται απαραίτητη προϋπόθεση για καλύτερες αποδόσεις.

Ενα χρηματιστήριο πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσον είναι σε θέση να δημιουργήσει οικονομίες κλίμακος ώστε να δικαιολογεί τις μεγάλες επενδύσεις που χρειάζονται για να διαθέτει συστήματα ηλεκτρονικών συναλλαγών, ή εναλλακτικά να νοικιάσει την τεχνολογία ενός άλλου πιο προηγμένου χρηματιστηρίου με ό,τι δεσμεύσεις αυτό συνεπάγεται. Οποιες όμως και αν είναι αυτές οι δεσμεύσεις, είναι πολύ λιγότερες από αυτές που επιβάλλονται στην περίπτωση μιας εξαγοράς, ή συγχώνευσης με ένα άλλο μεγαλύτερο χρηματιστήριο.

Ούτε, όμως, η τεχνολογική συμμαχία ούτε η εξαγορά, ή συγχώνευση, με ένα μεγαλύτερο χρηματιστήριο εγγυώνται μεγαλύτερα έσοδα για τα χρηματιστήρια που κατέφυγαν σε αυτές τις λύσεις. Η αποτελεσματικότητα διαχείρισης και λειτουργίας είναι μεν απαραίτητη για την επιβίωση ενός χρηματιστηρίου, εξίσου όμως απαραίτητη είναι και η ανάπτυξη στρατηγικής που θα του εξασφαλίζει έσοδα.

Δεδομένων των συνθηκών, αυτή η στρατηγική πρέπει να διέπεται από επιθετικό χαρακτήρα και να αξιοποιεί στο μέγιστο ό,τι στρατηγικά πλεονεκτήματα προσφέρει η αγορά. Επί παραδείγματι, για το ελληνικό χρηματιστήριο, η γεωγραφική θέση στη ΝΑ Ευρώπη είναι η ενδεδειγμένη για το πιο ανεπτυγμένο χρηματιστήριο και η "πόρτα" στην ευρωζώνη".